Industrieel erfgoed

Tot halfweg de 20ste eeuw stootte je in elke stad op een gasmeter. Nu zijn die metalen skeletten grotendeels verdwenen uit het straatbeeld.

Chemiebedrijf Kuhlmann in de Gentse haven ging in 2009 op de fles, net geen 100 jaar na zijn oprichting.

Een industrieterrein dat sinds midden de 19de eeuw een van de oudste gasfabrieken van België huisvestte, wordt vertimmerd tot een nieuwe stadswijk in Gent.

Chemiewerk Rüdersdorf ziet het levenslicht in 1899 als een cementfabriek vlakbij de kalkgroeves van de stad.

Twee metalen schachtbokken verheffen zich boven de rijhuizen langs de Rue de Marcinelle in Charleroi.

In het gat van pluto rees in 1938 de stad Carbonia op. Een treffender naam was moeilijk te bedenken: alles stond hier in het teken van de steenkoolmijn, het eerste dat je ziet als je de stad binnenrijdt.

Om de miljoenen tonnen steenkool die werden boven gevist uit de zeven Limburgse mijnen ergens kwijt te geraken, zigzagde een kolenspoor van de ene koolmijn naar de andere.

Om de zoveel minuten zag je de schachtwielen nog draaien boven de Prospermijn in het Duitse Bottrop. Dat is verleden tijd: op 21 december 2018 sloot Prosper, de laatste actieve mijn van het Ruhrgebied.

Langs het Verbindingskanaal in Gent rees eind 19de eeuw een bakstenen complex uit de grond waar graan vermalen werd.

De dagen van de Oostendse vismijn zijn geteld. De stad wil de vismijn grotendeels slopen en vervangen door een nieuwbouw.

Vlakbij het centrum van het Italiaanse Sorrento ligt de Vallone dei Mulini: een overwoekerde vallei vol ruïnes van oude fabrieken.

Brussel is niet voor niets de hoofdstad van bierland België. Langs het kanaal schieten kleine en grote brouwerijen vanaf het einde van de 19de eeuw als paddenstoelen uit de grond.

Een volledig stratenblok was tot in 2010 ingepalmd door de ververij en weverij van Moerman Frères.

Op een steenworp van het centrum van Ronse ligt de Tissage Mécanique Vandendaele, een van de eerste gemechaniseerde weverijen van de gemeente, zoals de naam al verraadt.

Een jaar of tien geleden stonden ze er zo bij, de drie loodsen aan de Voorhavenkaai. Intussen zijn ze een voor een opgeknapt.

Spinnerijen, weverijen, ververijen en twijnderijen: in Ronse struikel je over de restanten van het textielverleden.

Begin 2008 werd de laatste lading cokes gelost uit de ovens van de cokesfabriek van Marchienne.

Van de cokesfabriek Alma in het Duitse Gelsenkirchen zijn alleen de administratieve gebouwen behouden, toch herken je er nog de hand in van industriearchitect Fritz Schupp.

In 1993 is de cokesfabriek "Kokerei Zollverein" al aan het einde van zijn Latijn: de staalcrisis van de jaren '90 doet de vraag naar cokes wegsmelten.

De cokesfabriek Schwelgern, opgetrokken in 2003 langs de Rijn in Duisburg, is een van de modernste, milieuvriendelijkste en grootste cokesfabrieken ter wereld.

Om de miljoenen tonnen steenkool die werden boven gevist uit de zeven Limburgse mijnen ergens kwijt te geraken, zigzagde een kolenspoor van de ene koolmijn naar de andere.

Hoewel je ooit vanuit het station Mittenwalde Ost tot in Berlijn en Zossen kon pendelen, maken de locomotieven nu pas op de plaats.

Honderden arbeiders en bedienden krioelden honderd jaar geleden door elkaar op de perrons van het goederenstation Tour & Taxis aan de Havenlaan in Brussel.

De eerste trams ratelden in 1935 over het viaduct van Bohan. Eindelijk, want de plannen lagen als sinds 1913 klaar.

Het Duitse Ruhrgebied is zo'n beetje het paradijs voor wie houdt van industrieel erfgoed. In de meest geïndustrialiseerde regio van Duitsland vind je nog tientallen, misschien wel honderden sporen van steenkoolmijnen, terrils, uitgedoofde hoogovens en scheepsliften.

240 meter lang en 12 meter hoog is deze massieve blok beton. Ooit vormde het de voorraadkast met ertsen en steenkool voor de staalfabriek Schalker Verein, nu liggen er zonnepanelen op het dak ervan.

Met de dynamitering van hoogoven 6 is een van de laatste restanten van de Luikse staalindustrie uit het straatbeeld gewist.

De wieg van de industriële revolutie staat in het Britse Ironbridge. Reden genoeg dus om het dorpje te bezoeken, dat haar naam dankt aan de eerste gietijzeren brug ter wereld, die in 1779 gebouwd werd boven de Severn-rivier.

Net geen honderd jaar nadat ENCI kalksteen begon te winnen uit de Sint-Pietersberg, wordt de groeve teruggegeven aan de natuur.

Een kalkstenen massief van 20 kilometer lang: meer was er niet nodig om kalkfabrieken en steengroeven naar het eiland Sardinië te lokken.

Aan de voet van de heuvelgordel rond Siniscola in Sardinië spreiden zich de resten uit van de marmer- en granietfabriek Aurora uit.

Een halve eeuw geleden zijn de ovens gedoofd van deze baksteenfabriek. Toch slingeren nog duizenden bakstenen, buizen en raamkozijnen rond in de verlaten werkplaatsen.

Een jaar of tien geleden stonden ze er zo bij, de drie loodsen aan de Voorhavenkaai. Intussen zijn ze een voor een opgeknapt.

Na jarenlang verzet is de afbraak begonnen van de Pont des Trous in Doornik: een militaire rivierbrug van eind 13de eeuw boven de Schelde.

De Foxtrot, een onderzeeër van de Russische marine, verdwijnt voorgoed uit het Albert II-dok in Zeebrugge.

In de Berlijnse Oosthaven dobbert al een kwart eeuw een halfverzonken schip, verroest, beschilderd en compleet geplunderd.

Wales' grootste optische telescoop stond sinds de jaren '90 aan de kustlijn van Swansea. Maar toen de gemeente de huur verhoogde, was het gedaan met naar de sterren te kijken.

Een 5 meter dikke, betonnen koepel beschermt het door dwangarbeiders in 1943 uitgegraven onderaardse complex voor de opslag en lancering van Duitse V2-raketten.

Van september 1944 tot maart 1945 vuurden de Duitsers in een wanhoopspoging meer dan 3000 V2-raketten af op Londen en Antwerpen.

Diep verstopt in de bossen van Eperlecques bouwde het Duitse leger tijdens de Tweede Wereldoorlog een montage- en lanceerbasis voor V2-raketten. 

De 1,5 kilometer lange start- en landingsbaan van de luchthaven van Tortoli-Arabatax eindigt op luttele meters voor het strand van San Gemiliano.

In de nasleep van de Eerste Wereldoorlog bouwde het Belgische leger haar luchtmacht uit.

Voormalige militaire luchthaven van de Britse luchtmacht in het Duitse Wildenrath.

De Duitse luchtmacht ontwikkelt in de Tweede Wereldoorlog een onbemande vliegende bom, beter bekend als de V1 (Vergeltungswaffe).

De Gentse gasfabriek werd in de jaren 1950 uitgebreid met een modernistische machinehal en ketelhuis van de hand van architect Georges Bontinck.

Stroom voor de elektrische tram, straatverlichting en fabrieken in en rond Lissabon: de thermoelektrische centrale van Tejo vormde een belangrijke hoeksteen voor de ontwikkeling van de Portugese hoofdstad Lissabon.

Twee dagen na de aankondiging van de Amerikaanse president Trump om uit het klimaatakkoord van Parijs te stappen, knalt in eigen land de steenkoolcentrale van Ruien tegen de grond.

De ruïnes van het schakelgebouw maken deel uit van de gesloopte staalfabriek Schalker Verein in het Duitse Gelsenkirchen.

De neomiddeleeuwse wasserij van Lamarmora beklimt de steile kustwanden van Masua in Sardinië.

Midden 19de eeuw groeide het beboste niemandsland rond Montevecchio uit tot een van de grootste mijnimperia van Sardinië.

Er waait een doodse stilte door de straten van het mijndorp Asproni. Halfweg de twintigste eeuw trok de laatste inwoner hier de deur achter zich dicht.

Van ver lijkt de ruïne van Sa Macchina Beccia op een sprookjeskasteel met zijn kantelen, toren en rondboogvensters. Maar dat is het niet.